Het kader

De opgaven komen voort uit de wensen van de samenleving en de trends en ontwikkelingen. Daarnaast heeft de gemeente ook een aantal wettelijke taken die ze moet uitvoeren. Al deze onderdelen bij elkaar vormen het kader. De opgaven zijn het resultaat van dit kader.

Wettelijke taken

De omgevingsvisie is een nieuw instrument onder de nieuwe omgevingswet. Volgens deze wet staat het volgende in een omgevingsvisie:

“Een strategische visie voor de lange termijn voor de gehele fysieke leefomgeving. Een omgevingsvisie gaat in op de samenhang tussen ruimte, water, milieu, natuur, landschap, verkeer en vervoer, infrastructuur en cultureel erfgoed. “

In de omgevingsvisie leggen wij onze eigen visie vast; hiernaast blijven wij ook altijd te maken houden met wet- en regelgeving van hogere overheden. Een aantal thema’s uit beleid van hogere overheden moet ook in de omgevingsvisie meegenomen worden:

Gezondheid (een veilige en gezonde fysieke leefomgeving) is een nieuwe basistaak in de Omgevingswet. Overheden moeten in lijn met de Omgevingswet bij het ontwikkelen van hun grondgebied zo vroeg mogelijk nadenken over het realiseren van een gezonde fysieke leefomgeving. Hierbij dient er volgens de Omgevingswet aandacht te zijn voor de milieubeginselen (gezondheid beschermen), en is aandacht voor het bevorderen van een gezonde levensstijl. Gezondheid is de verbindende factor in deze omgevingsvisie.

Energietransitie is een opgave die voortkomt uit de Klimaatwet. In het Klimaatakkoord (2015) zijn afspraken gemaakt over het terugbrengen van CO₂ -uitstoot, zodat de opwarming van de aarde wordt beperkt tot onder 2 graden Celsius. Voor Nederland betekent dit dat onze uitstoot van CO₂ in 2030 met 49% moet worden teruggebracht, en met 95% in 2050. De gemeente werkt op dit moment samen in de Metropoolregio Eindhoven aan een Regionale Energiestrategie om gezamenlijk te komen tot keuzes voor de grootschalige opwekking van duurzame elektriciteit, de warmtetransitie in de gebouwde omgeving en de daarvoor benodigde opslag- en energie-infrastructuur. Deze maatregelen hebben effect op de fysieke leefomgeving.
Klimaatadaptatie is een opgave die ook voortkomt uit de klimaatwet. Als gevolg van klimaatverandering nemen de kansen op hittestress, wateroverlast en watertekort toe. Bij klimaatadaptatie gaat het niet om de klimaatverandering te beperken, maar om ons voor te bereiden op de gevolgen ervan. In het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie is afgesproken dat heel Nederland in 2050 water robuust en klimaatbestendig is ingericht. Op lokaal niveau moeten hiervoor maatregelen genomen worden, bijvoorbeeld door meer waterberging aan te leggen.
Participatie is een voorwaarde uit de Omgevingswet. Burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties moeten invloed uit kunnen oefenen op de omgevingsvisie.

Vanuit de Omgevingswet krijgt de gemeente de basistaak om de kwaliteit van de fysieke leefomgeving te borgen. Bij ontwikkelingen moet altijd onderzoek plaatsvinden naar de gezondheidseffecten daarvan. Daarbij gaat het op de eerste plaats om ‘gezondheidsbescherming’, het borgen van milieukwaliteit en fysieke veiligheid. Nieuw is dat het beleid zich ook gaat richten op de ‘gezondheidsbevordering’. Hierbij gaat de gemeente de fysieke leefomgeving inzetten om een gezonde leefstijl te faciliteren. Bijvoorbeeld door de aanleg van goede fietspaden die uitnodigen om de fiets te pakken in plaats van de auto, de inzet van openbaar gebied om te bewegen en het monitoren van de luchtkwaliteit. Het begrip ‘gezondheid’ wordt nog breder opgevat: het gaat bijvoorbeeld ook om sociale cohesie en bevordering van zelfredzaamheid. Gezondheid is daarmee de verbindende factor voor alle opgaven in het fysieke domein.

De wensen
‘Al het goede van Nuenen behouden’ is de overkoepelende wens van de inwoners en ondernemers van Nuenen. Zij hebben wel ideeën hoe het nog anders of beter kan. De wensen zijn:

Wij willen niet meer in de file staan
Wij willen groen om onze dorpen heen
Wij willen groen in onze dorpen
Wij willen jongeren trekken en zorgen voor onze ouderen
Wij willen een nog gezelliger en mooier centrum
Wij willen samen kunnen blijven sporten en leuke dingen doen
Wij willen buiten kunnen spelen en bewegen

Trends en ontwikkelingen
Verschillende trends en ontwikkelingen en hieruit voortvloeiende wettelijke taken vragen veel van de gemeente. Al deze ontwikkelingen zijn in meer of mindere mate van invloed op de inrichting van de fysieke leefomgeving. De belangrijkste trends en ontwikkelingen worden hieronder kort toegelicht:

Demografie: de bevolking in de regio Eindhoven neemt fors toe. Ook in Nuenen wordt tot 2040 een bevolkingsgroei van minimaal 10% verwacht. Tegelijkertijd worden de huishoudens steeds kleiner. De vraag naar woonruimte en andere soorten woningen stijgt als gevolg van deze ontwikkelingen.
Sociaal: Nuenen vergrijst en het doel is ouderen steeds langer thuis te laten wonen. Hierdoor ligt vereenzaming op de loer en is er behoefte aan nieuwe woon- en zorgconcepten. Daarnaast zien we de trend van individualisering, zelfs in een sociaal betrokken dorp als Nuenen. Verenigingen beschikken niet meer als vanzelfsprekend over genoeg vrijwilligers. Tegelijkertijd is er veel behoefte aan verbinding, ontmoetingen en zingeving.
Mobiliteitstransitie: de ontwikkelingen op het gebied van mobiliteit gaan snel. Denk aan (gedeeltelijk) zelfrijdende voertuigen, elektrisch rijden, mobiliteit als een dienst (in plaats van eigen autobezit) en de opkomst van e-bikes. Dit heeft effect op de verkeersdoorstroming, de infrastructuur en de inrichting van de openbare ruimte (laadpalen, snelfietsroutes, etc.). Nieuwe technologieën bieden kansen voor een betere doorstroming en verminderde uitstoot. Tegelijkertijd blijft de vraag naar mobiliteit in de regio fors toenemen. Het is zeer de vraag of traditionele groei van het aantal autoverplaatsing op termijn kan worden volgehouden. Het is nodig om in regionaal verband te anticiperen op de mobiliteitstransitie.
Digitale transitie: in de 24-uurs economie verwachten consumenten online hun aankopen te kunnen doen, die vervolgens binnen één dag thuis worden bezorgd. Hierdoor neemt het aantal fysieke winkels af en zijn distributiecentra in opkomst. Dit heeft zijn effect op het ruimtebeslag.
Landbouwtransitie: de voedselvoorziening moet zowel economisch als ecologisch efficiënt zijn. Nederland zet volgens de Nationale Omgevingsvisie in op vitale landbouw- en voedselsystemen gebaseerd op kringlopen en natuurinclusiviteit (kringlooplandbouw). Deze duurzame vorm van landbouw vraagt om een verandering die effect heeft op het buitengebied.

In het licht van deze wettelijke taken, de wensen van inwoners én de trends en ontwikkelingen, is Nuenen houden zoals het is al een forse ambitie! Nuenen houden zoals het is kan ook niet in letterlijke zin worden opgevat. We moeten het goede koesteren en waar mogelijk verbeteren in de wetenschap dat verandering onvermijdelijk is. Het verleden heeft uitgewezen dat het tempo, de wisselwerking en het precieze verloop van trends en ontwikkelingen zich nauwelijks laat voorspellen. Een omgevingsvisie als blauwdruk voor de toekomst is dan ook weinig zinvol. Echter is het voor de langere termijn wel van belang dat veranderingen steeds langs de kernkwaliteiten van Nuenen worden gehouden. De omgevingsvisie geeft hiervoor de richting aan. Dit brengt een aantal grote opgaven met zich mee, die in dit tabblad zijn beschreven.