Gezondheid als verbindende factor

In de omgevingswet krijgt de gemeente de basistaak om de kwaliteit van de fysieke leefomgeving te borgen. Nieuw in de omgevingswet is dat bij alle ontwikkelingen steeds rekening moet worden gehouden met de gezondheidseffecten van die ontwikkelingen. Daarbij gaat het op de eerste plaats om ‘gezondheidsbescherming’, het borgen van milieukwaliteit en een fysiek veilige leefomgeving. Daarnaast is het de intentie van de wet dat het beleid zich ook gaat richten op de ‘gezondheidsbevordering’.

De gemeente zal niet via een omgevingsvisie een gezonde levensstijl kunnen afdwingen. De gemeente zet wel in op een fysieke leefomgeving die een gezonde leefstijl bevordert. Het coronavirus heeft nog eens op indringende wijze duidelijk gemaakt dat bevordering en preventie van de gezondheid ook in onze leefomgeving nadrukkelijk onze aandacht en zorg moeten hebben. Denk aan de ambitie om het openbaar gebied meer te gebruiken voor spelen, bewegen en ontmoeten ('kwiek-route'). Denk ook aan de aanleg van goede fietspaden, die uitnodigen om de fiets te pakken in plaats van de auto. En denk aan het monitoren van de luchtkwaliteit via AiREAS. Allemaal beleidslijnen die al in gang zijn gezet in Nuenen.

De omgevingswet gaat echter nog verder, en vat het begrip ‘gezondheid’ breed op. Het gaat ook om een goede gezondheid in de toekomst, ook in relatie tot andere ontwikkelingen. Het betreft bijvoorbeeld de effecten van klimaatverandering (hittestress, waterveiligheid), de verduurzaming van energiebronnen, gebouwen en mobiliteit. En de sociale cohesie, risicobewustzijn en bevordering van zelfredzaamheid van de inwoners.

Gezondheid is hiermee de verbindende factor voor alle opgaven in het fysieke domein.

Gezondheidsbescherming

Uitgangspunt van de omgevingswet is de handhaving van het bestaande beschermingsniveau.

De gemeente hanteert de landelijke normen. In het kader van gezondheidsbescherming zijn we terughoudend in het verlenen van ontheffingen aan initiatiefnemers van bouwplannen om soepeler met de normen om te gaan. In de omgevingsvisie worden echter nog geen concrete normen vastgelegd ten aanzien van geluidsniveaus, stiltegebieden, geurhinderniveaus of luchtkwaliteit en dergelijke. Dit wordt mogelijk in een later stadium uitgewerkt in het omgevingsplan. Hierbij hanteren wij de volgende uitgangspunten:

  • De wettelijke norm als maximum: we blijven verplicht plannen te toetsen aan de wettelijke milieunormen en zullen geen uitvoering geven of medewerking verlenen als het wettelijke basisniveau in het gedrang komt;

  • Het ‘stand still’ principe voor geluid en luchtkwaliteit: we willen per saldo voor de gemeente Nuenen dat de luchtkwaliteit en de geluidshinder niet verslechteren;

  • Streven naar verbetering: we onderzoeken wat er nodig en mogelijk is om een verbetering van geluid, geur, of lucht te bereiken en dus ook wat de “prijs” hiervan is in geld, gedrag en keuzes voor andere onderwerpen.

  • Een gezonde leefomgeving is ook een veilige leefomgeving. Bij het werken aan een veiligere leefomgeving gaat het om het samen terugbrengen van externe risico's tot een acceptabel niveau. In verband met het voorzorgsbeginsel wordt bij ontwikkeling in een zo vroeg mogelijk stadium aandacht besteed aan: omgevingsveiligheid (risico's voor mens en milieu bij gebruik, opslag en vervoer van gevaarlijke stoffen).

Gezondheidsbevordering

Nieuw in de Omgevingswet is de gezondheidsbevordering. De gezondheidsbevordering is erop gericht om een gezonde levensstijl te faciliteren door gebruik te maken van de fysieke leefomgeving. ‘Gezondheid’ wordt daarbij breed opgevat en omvat ook sociale cohesie, welzijn, het bevorderen dat “iedereen kan meedoen”, zelfredzaamheid en mobiliteit.

Deze twee kanten van gezondheid (beschermen en bevorderen) vormen de pijlers voor deze omgevingsvisie, met gezondheid als de verbindende factor. Van daaruit bepaalt de gemeente haar (speerpunten van) beleid.

Speerpunten gezondheid

De gemeente draagt zorg voor een gezonde en prettige leefomgeving voor haar inwoners. Vanuit de wettelijke opgave, de kwaliteiten, het participatietraject, de gezondheidsmonitor[1] en AiREAS[2], is een aantal speerpunten van beleid geselecteerd.

De speerpunten hebben betrekking op zowel het beschermen als het bevorderen van de gezondheid. Deze speerpunten zijn door de gehele omgevingsvisie verweven.

1. Een veiligere leefomgeving

Een gezonde leefomgeving is ook een veilige leefomgeving. Bij het werken aan een veiligere leefomgeving gaat het om het terugbrengen van risico’s tot een acceptabel niveau. Voor de fysieke leefomgeving wordt bij ontwikkelingen in een zo vroeg mogelijk stadium rekening gehouden met de veiligheidsrisico’s van branden, rampen en crises. Maar denk ook aan bijvoorbeeld verkeersveiligheid en sociale veiligheid. We zetten het huidige beleid voort en gaan onderzoeken of intensivering nodig is. Hiervoor zoeken we aansluiting bij het regionaal risicoprofiel van de veiligheidsregio[3].

2. Luchtkwaliteit

De aanwezigheid van te veel fijnstof en stikstofverbindingen, roet en ozon als gevolg van industrie, verkeer en veehouderij is aantoonbaar schadelijk voor de gezondheid. Ook als voldaan wordt aan landelijke normen treden negatieve gezondheidseffecten als gevolg van een slechte luchtkwaliteit op. In onze regio is sprake van een hoge achtergrondbelasting. We houden de luchtkwaliteit in de gemeente Nuenen in de gaten. Tegelijk realiseren we ons dat de luchtkwaliteit door veel factoren wordt bepaald. Een groot deel daarvan is niet of nauwelijks lokaal te beïnvloeden.

3. Geluid en trilling

In de gemeente Nuenen ondervindt 17% van de personen van 19-64 jaar ernstige geluidshinder en 8% heeft ernstige slaapverstoring (Brabantscan). Het kan dan gaan om verkeerslawaai, maar ook om geluid van bedrijven of evenementen. We hanteren de wettelijke normen en zijn terughoudend met ontheffingen. We streven naar verbetering waar mogelijk. Dit geldt ook voor trillingshinder.

4. Bodem en grondwater

Een robuust bodem- en watersysteem is één van de dragers voor het recreatieve uitloopgebied en als groene buffer en is essentieel voor de duurzame veiligstelling van de openbare drinkwatervoorziening. Dit vergt een integrale benadering, zowel in relatie tot andere beleidsthema’s (denk aan verdroging, wateroverlast, eutrofiëring, maar ook aan de gevolgen van het gebruik van de bodem voor aardwarmte) als in relatie tot ketenpartners (waterschappen) en buurgemeenten. In het bijzonder geldt dit voor de beschermingszone van het grondwaterwingebied Lieshout. Bij toekomstige ontwikkelingen en beleidsuitwerking wordt het bodem- en watersysteem integraal meegewogen als onderdeel van een gezonde leefomgeving.

5. Bewegen

In tijden dat er een groter beroep wordt gedaan op inwoners zien we dat de gezondheidsverschillen toenemen. Bijvoorbeeld overgewicht. Met name de jeugd heeft hier steeds vaker mee te maken. De fysieke leefomgeving kan inwoners verleiden om meer te bewegen De ambitie is dat de fysieke leefomgeving voor alle inwoners zo uitnodigend mogelijk is om in te bewegen. Gemeente Nuenen heeft een prachtig buitengebied, met veel mogelijkheden om te fietsen, wandelen of andere vormen van recreatie. Binnen de kernen hebben we hierin ook een taak. Bijvoorbeeld door het toevoegen van (vrij liggende) fietspaden, een fiets- en wandelvriendelijk centrum, wandelafstanden bij parkeernormen. En ook voor beweegmogelijkheden (zoals de 'kwiekroute' en andere sportplekken) binnen het groen en andere (openbare) ruimten en behoud van voldoende sportaccommodaties. Voor jongeren en kinderen is de wens om meer speel- en sportplekken te maken. Daar is al een start mee gemaakt. Dit beleid wordt voortgezet. Zie verder ook bij de opgaven ‘hoogwaardige woon- en leefomgeving’ en ‘robuust landschap’.

6. Groen en rust

Groen en rust hebben een positief effect op de gezondheid. Een groene omgeving helpt daarnaast ook de toekomstige risico’s van klimaatverandering op te vangen, zoals hittestress en waterveiligheid. Nieuwe ontwikkelingen in de gemeente Nuenen mogen deze kwaliteiten (net als de andere kwaliteiten) niet onevenredig schaden.

Hier wordt verder op ingegaan bij de opgaven ‘hoogwaardige woon- en leefomgeving’ en ‘robuust landschap’.

7. Goede voorzieningen en woningen

Inwoners moeten zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen. Er moeten voldoende woningen zijn waarbij dat kan, met passende voorzieningen. We houden hierbij extra rekening met ouderen, jongeren (starters) en Sinti.

Hier wordt verder op ingegaan bij de opgave ‘hoogwaardige woon- en leefomgeving’.

8. Sociale gezondheid

In de gemeente Nuenen is het belangrijk dat iedereen “mee kan doen”. Zelfredzaamheid en sociale cohesie zijn van belang. Sociale cohesie en welzijn kan echter niet door de gemeente opgelegd worden, maar de gemeente zet zich in om dit zo veel mogelijk te ondersteunen en stimuleren. Hiervoor werkt de gemeente samen met verenigingen, ondernemers en maatschappelijke organisaties. Voor verschillende gebieden en bevolkingsgroepen wordt de behoefte onderzocht. Het initiatief en eigenaarschap ligt bij de samenleving zelf; de gemeente maakt alleen mogelijk. Zie ook bij de opgave ‘vitale samenleving’.

  • 1 https://www.ggdbzo.nl/ggdkompas/nuenen/Paginas/Default.aspx
  • 2 https://aireas.com/
  • 3 Regionaal risicoprofiel veiligheidsregio Brabant zuidoost 2019